Tütün Bağımlılığı

Dünya Sağlık Örgütüne göre tütün ürünleri; ham maddesinin tamamını veya bir kısmını tütün yaprağının oluşturduğu, duman olarak solunan, emilen, çiğnenen veya koklanan ürünler olarak tanımlanmaktadır (DSÖ).

Sigara, dünyada en çok tüketilen bağımlılık yapıcı maddelerin başında gelir. Yeşilay’ın Bağımlılıkla Mücadele Raporu’na göre dünyada yaklaşık 1,3 milyar insan sigara kullanmaktadır. Bu sayının 2025 yılında 1,8 milyara çıkması beklenmektedir. Dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir. Bu ölümlerin 7 milyondan fazlası doğrudan tütün kullanımının sonucu iken 1.2 milyon fazla kişi de tütün ürünü kullandığı için değil, tütün ürünü dumanına maruz kaldığı için hayatınıkaybetmektedir. Ülkemizde de her yıl yaklaşık 100.000 kişi tütün kullanımına bağlı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetmektedir (https://bmyk.gov.tr/TR-67182/tutun-bagimliligi.html).

Tütün dumanı, iç hava kirlenmesine sebep olan en tehlikeli maddelerden biridir. Sigaranın içinde başta Polonyum, Radon (Radyasyon), Metanol (Füze Yakıtı), Toluen (Tiner), DDT (Böcek Öldürücü), Hidrojen Siyanür (Gaz Odaları Zehri), Aseton (Oje Sökücü), Arsenik (Fare Zehri), Amonyak (Tuvalet Temizleyici), Katran, Karbon monoksit ve Nikotin olmak üzere 69'u kesin kansere sebep olduğu bilinen 7000'in üzerinde kimyasal madde içermektedir (Dr. Meltem Şengelen).

TÜTÜN BAĞIMLILIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kullanımı kontrol edememe durumu
Tütün kullanımına her alanda öncelik verilmesi, tütün kullanmak için bahaneler üretmek (Yemekten önce ve sonra, çay ve kahveyle, uyumadan önce, sabah kalkar kalkmaz)
Zararlarıyla karşılaşılmasına rağmen tütün kullanımına devam etmek (Kötü kokmak, yokuş çıkmakta zorlanmak, koşamamak vs.)
Tolerans gelişimi (Sigaranın eski etkisini kaybetmesi, bu etki kaybını telafi edebilmek için daha fazla sigara içmek)
Nikotinin azaltılması ya da kesilmesi durumunda yoksunluk belirtileri göstermek

(Nikotin, şiddetli derecede bağımlılık yapan bir maddedir. Çabuk öfkelenme, baş dönmesi, iştah artışı, tansiyon düşmesi ve uykusuzluk gibi belirtilere yol açar)

İlerleyen dönemlerde daha tehlikeli biçimlerde sigara içmek (Yürürken, yokuş çıkarken, yatarken vs.)

(https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/tutun-bagimliligi)

TÜTÜN BAĞIMLILIĞININ ZARARLARI NELERDİR?

Sigara her şeyden önce, diğer bağımlılık yapıcı zararlı alışkanlıklara bir geçiş ürünü olarak görülmektedir. Özellikle erken yaşlarda kullanılmaya başlanan tütün, beraberinde diğer bağımlılık yapıcı maddelerin kullanılmasını kolaylaştırır.

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi sigaranın içinde birçok kimyasal madde bulunur. Sigara kullanan bireyler saf haliyle günlük hayatta tüketemeyecekleri maddeleri, sigara yoluyla her gün defalarca tüketmektedirler. Bu durum, kişinin sigarayı kullanmaya başladığı andan itibaren olumsuzluklarıyla karşılaşmasına neden olur. Kişi sigara içer içmez kalp atışı hızlanır, parmaklarına kan akışı yavaşlar, midesi bozulur, başı döner, iştahsızlık oluşur ve böbrekte yaşanan problemlerle karşılaşır. İlerleyen dönemlerde ise dişlerde çürüme ve lekelenme, saçlarda dökülme, sürekli öksürme, kısırlık, çeşitli kanser türleri, solunum yolu, kalp ve damar hastalıkları meydana gelebilir. Sigara bırakıldığı andan itibaren, kişide birçok olumlu etki görülmektedir. Kişinin kalp atış hızı normal seviyelere gelir, kan basıncı düşer, kan dolaşımı düzene girer, kalp hastalığı, akciğer, pankreas ve mesane kanseri riski azalır (OECD indicators, 2019).

NE YAPMALI?

Sigara, kolay erişilebilir bağımlılık maddesi olduğu için ebeveynlerin bu konuda çok dikkatli olması gerekir. Ebeveynler, çocuklar için rol modeldir. Çocuklar, ebeveynlerinden gördükleri davranışları gerçekleştirirler. Eğer ebeveynler sigara tüketiyorsa, bunu çocuklarından uzakta ve onların görmeyecekleri yerlerde tüketmeleri gerekmektedir. Evin içinde sigara kullanılmamasına özen gösterilmelidir.

Eğer ebeveynler çocuklarının sigara içtiğini fark ederlerse, onlara aşırı bir tepki göstermemelidir. Öncelikle çocuğun neden sigaraya başladığının anlaşılması gerekmektedir (Arkadaş ortamı ya da baskısı, havalı görünmek vs.). Daha sonra çocuğa sigara, tüm boyutlarıyla anlatılmalıdır. Hem içer içmez çekeceği sıkıntılar, hem de ileride karşılaşması muhtemel rahatsızlıklar anlatılmalıdır. Başta spor aktiviteleri olmak üzere, çocuğu sigaradan uzak tutacak aktivitelere yönlendirilmesi gerekir.

Eğer bağımlı yetişkinse, kendisine sigaradan uzak tutacak bir ortam tasarlamalıdır. Sigarayı çağrıştıran her türlü madde uzaklaştırılmalıdır. Sigara bırakıldıktan sonra tekrar başlamamak için günde 3-4 defa dişlerin fırçalanması gerekmektedir. Bunun yanında vücuda bol sıvı alınması gerekir. Dengeli beslenmeye özen gösterilmelidir. Sık sık temiz hava alınmalıdır. Son olarak spor yapmak, kalıcı olarak sigarayı bırakmakta önemli bir etkendir.